معرفی رشته

نام رشته : کارشناسی پیوسته تکنولوژی اتاق عمل

رشته کارشناسی پیوسته اتاق عمل شاخه ای از علوم پزشکی است که طی این دوره دانشجویان با اصول جدید اتاق عمل و تکنولوژی های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی آشنا شده و مراقبت و کمک به اداره بیمار را قبل و حین و بعد عمل می آموزند. دانش آموختگان این رشته عضوی از تیم بهداشتی درمانی خواهند بود که به عنوان بخشی از تیم جراحی برای کمک به اجرای یک عمل جراحی با نتایج مطلوب در بخشهای اتاق عمل بیمارستان بخشهای مداخله تشخیصی درمانی و مراکز مراقبتی سیار ایفای نقش می نمایند.

تاریخچه رشته:  

تاریخچه روشنی از شکل گیری اولیه این علم به دست نیامده است و در واقع جراحان در شروع کار جراحی، افرادی تحت عنوان کمک جراح و  یا پرستار کمکی نداشتند. چرا که مایل نبودند زنان در میدان جنگ حاضر شوند. مدارک موجود نشان می دهد که اولین افراد کمک کننده به جراحان با نقش اسکراب در بریتانیا و با نقش تکنولوژیست جراحی در  امریکا و بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفتند. شاید اولین فردی که می توان به او نسبت همیار در جراحی را داد؛ آقای رامپلی  باشد که در اواخر قرن نوزدهم در بیمارستان لندن با عنوان خدمه جراحی  فعالیت می کرده است و مخترع پنس اسپا نج هولدر  است که امروزه نیز هنوز تحت همین نام تولید می گردد. اختراع سوزن گیر(نیدل هولدر )را نیز به وی نسبت می دهند.همانگونه که گفته شددر طی جنگ های جهانی در قرن بیستم به ویژه جنگ دوم جهانی امکان استفاده از خدمات پرستاری به خصوص در نیروی دریایی برای پرستاران که همه زن تقریبا غیرممکن بود لذا از پزشکیاران تحت عنوان پزشکیار  برای مشارکت در جراحی یاری گرفته شد. از همین جا بود که نقش جدیدی در حرف مرتبط با پزشکی متولد شد و پس از جنگ کم کم به عنوان یک رشته جداگانه مرتبط با سلامت به نام تکنسین اتاق عمل  معرفی گردید.
پس از آن در سال1954 انجمن پرستاران اتاق عمل   شکل گرفت و در سال  1967این انجمن کتابی را تحت عنوان آموزش به تکنسین های اتاق عمل چاپ کرد. یک سال پس از چاپ اولین کتاب تخصصی در حوزه اتاق عمل ، این انجمن پیشنهاد تاسیس انجمن تکنسین های اتاق عمل را ارائه داد و انجمن تکنسین های اتاق عمل تشکیل شد. اما یک سال بعد، یعنی سال 1969 از انجمن پرستاران اتاق عمل جدا شد و انجمن جدیدی با عضو گیری از اعضای کالج جراحان امریکا، انجمن پرستاران اتاق عمل و انجمن بیمارستان های امریکا تشکیل شد که تحت عنوان انجمن تکنولوژیست های جراحی  نام گرفت. در همین سال بورد ملی تکنولوژیست ها و دستیاران جراحی تحت عنوان بورد ملی تکنولوژی جراحی و کمک جراحان  نیز تاسیس شد  و رشته تکنولوژی جراحی به عنوان یک رشته مستقل از پرستاری در امریکا معرفی شد و تا اکنون به فعالیت خود در مسیر تربیت، بازآموزی، برگزاری آزمون ها و صدور گواهی صلاحیت حرفه ای و مجوز اشتغال  تکنولوژیست های جراحی ادامه می دهد.

توصیف رشته  کارشناسی  تکنولوژی اتاق عمل(تکنولوژی جراحی):

تکنولوژیست های جراحی  از کارکنان گروه  پیراپزشکی محسوب می‌شوندو یکی از اعضای  اصلی در  تیم جراحی هستند که تحت نظارت جراحان ، نقش کمک به انجام ایمن و موثر پروسیجر های  تهاجمی، حصول اطمینان از ایمن بودن اتاق عمل ،استفاده مناسب از تجهیزات جراحی و انجام جراحی در شرایطی که حداکثر ایمنی را برای بیمار در بردارد، به عهده دارند . 
رشته تکنولوژی جراحی که در کشور ایران  بعد از بازنگری برنامه درسی در سال 93 با نام رشته تکنولوژی اتاق عمل مصوب شده است ، شاخه ای از علوم پزشکی است که طی این دوره چهار ساله  دانشجویان با فضای فیزیکی اتاق عمل، اصول آسپتیک، تجهیزات و تکنولوژی های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی  در اتاق عمل  آشنا می شوند و با یادگیری  اصول مراقبتی استاندارد در مدیریت بیماران طی سه مرحله ی قبل، حین و پس  از عمل  جراحی به مراقبت از آنها به عنوان عضوی از تیم جراحی می پردازند. دانش آموختگان این رشته عضوی از کارکنان نظام سلامت در مراکز درمانی و سرپایی  خواهند بود که با حضور در تیم جراحی، و مشارکت در انجام یک عمل جراحی  موفق  ایفای نقش می نمایند.

تحصیل در رشته تخصصی اتاق عمل در دنیا:

در حال حاضر، در سراسر دنیا برنامۀ اتاق عمل به دو صورت ارائه می شود: در حالت اول, دانش آموختگان رشتۀ کارشناسی پرستاری (پس از کسب مدرک لیسانس) در یک دوره یک تا دو ساله برای ورود به اتاق عمل آموزش می بینند. در حالت دوم, دانشجویان در مقطع کاردانی آموزش های عمومی دورۀ اتاق عمل را می گذرانند و برای ایفای نقش به عنوان فرد سیار و اسکراب (دست شسته) آماده می شوند و سپس در صورت تمایل در یک دوره 5/1 الی 5/2 ساله برای ایفای نقش به عنوان کمک اول جراح آماده می شوند. به عنوان مثال با نگاهی به انجمن پرستاران دانشگاه کارولینسکا مشخص می شود که پرستاران پس از طی دورۀ کارشناسی و اخذ پروانه کار به صورت RN  می توانند با گذراندن یک دوره دانشگاهی مصوب به مدت 45 هفته (تقریباً یک سال) مدرک تحصیلی پرستار اتاق عمل  را دریافت نموده و به عنوان یک فرد باتجربه در اتاق عمل مشغول به کار گردند و یا در کالج پرستاری اتاق عمل استرالیا, پرستاران پس از دورۀ کارشناسی و اخذ پروانه کار به صورت RN می توانند طی یک دورۀ دانشگاهی مصوب با گذراندن 37 موضوع درسی به صورت پرستار متخصص, قبل و حین و بعد از عمل در نقش های پرستار بیهوشی, پرستار سیار, پرستار تجهیزات, کمک جراح, پرستار ریکاوری و پرستار ارزیابی کننده ومسئول آموزش به مددجو در مرحله ی قبل از عمل فعالیت کنند.
استانداردهای مراقبت از بیمار در انجمن پرستاران اتاق عمل آمریکا نیز نشان می دهد که دانشجویان دوره های تکنیسین اتاق عمل می توانند تا دوره های تخصصی بالاتر ادامه تحصیل دهند, با ذکر این نکته که افراد هر گروهی شرح وظایف خاص خود را دارند و نقش افرادی که دوره تخصصی را طی کرده اند با تکنیسین اتاق عمل تفاوت دارد.
بر اساس استانداردهای مصوب انجمن تکنولوژیست های جراحی  نیز مشاهده می شود که افراد شاغل در اتاق عمل دارای مدارک متفاوتی می باشند. برای مثال تکنولوژیست های جراحی برای ایفای نقش فرد اسکراب در سه سطح 1 , 2 و 3 آموزش می بینند. در سطح اول فرد در عمل های عمومی وارد می شود, در سطح دوم می تواند در عمل های تخصصی تر ایفای نقش نماید و در سطح سوم فرد به حوزۀ مدیریت ورود می یابد.

مطابق استانداردهای این انجمن, کمک های اول جراحان نیز در سه سطح پایه, عمومی و تخصصی فعالیت می کنند که کمک اول جراح  می تواند یک پزشک, یک پرستار دوره دیده اتاق عمل (پرستار با مدرک RN که دورۀ اتاق عمل را گذرانده) و یا یک تکنولوژیست جراحی که یک دوره آموزشی اضافه (5/1-5/2 ساله) گذرانده است و دارای مجوز کار و مدرک برای ایفای نقش کمک اول جراح است باشد. این انجمن که توسط دانشکده جراحان آمریکا  (انجمن بیمارستان آمریکا  , انجمن پرستاران اتاق عمل) پایه گذاری شده, نیز در پیشنهادات خود اعلام نموده که برای تکنیسین های جراحی دوره های مقدماتی حداقل مدرک فوق دیپلم و برای دوره های پیشرفته و نیز کمک های اول جراح کسب مدرک لیسانس ضرورت دارد.

سوابق تاریخی تحصیل در  رشته اتاق عمل  در ایران: 

رشته اتاق عمل در ایران در مقطع کاردانی بین سال های 1366 تا 1380 در دانشکده های مختلف سطح کشور راه اندازی گردید. این رشته تحصیلی  در دانشکده های پیراپزشکی یا پرستاری به دانشجویان ارائه می گردد. در گذشته، دانشجویان در دوره های کاردانی اتاق عمل شروع به تحصیل نموده و در صورت تمایل به ارتقای علمی و عملی خود با شرکت در کنکور کارشناسی ناپیوسته به عنوان پرستار در اتاق عمل یا سایر بخش ها مشغول به کار می شدند . ولیکن خوشبختانه  از سال 1386 این رشته به صورت پیوسته از طریق کنکور سراسری در رشتۀ اتاق عمل در مقطع کارشناسی پیوسته  دانشجو می پذیرد.  در تداوم توسعه رشته ،همراه با توسعه سایر رشته ها در حوزه سلامت، از سال 94این رشته تحصیلی با تدوین و تصویب کوریکولوم کارشناسی ارشد اتاق عمل، موفق به پذیرش دانشجو در مقطع فوق لیسانس نیز شده است .

ارزش های حاکم بر رشته:

با توجه به این نکته که بیمار به عنوان یک انسان حق دارد، به طور مستقل روش درمانی مورد نظر خود را انتخاب کند,لذا  دانش آموختگان این رشته، خود را ملزم می دانند تا  با تأکید بر عدالت اجتماعی و برابری انسان ها و با توجه به اصول اخلاقی و ارزش های حاکم بر جامعۀ اسلامی,حرمت مددجو را به عنوان یک انسان با خصوصیات جسمی, روانی و عاطفی منحصر به فرد، رعایت نمایند و با برقراری یک ارتباط سازنده و جلب اعتماد مددجو، درتمامی مراحل عمل جراحی از حقوق  او حمایت نموده و محافظت نمایند .کاستن از سطح اضطراب مددجو قبل از جراحی و رفع نیازهای همه جانبۀ او, کلید پیشگیری از بسیاری از عوارض ناشی از دریافت بیهوشی از جمله درد، تهوع و استفراغ و افزایش فشارخون  می باشد و این امر تنها از دست های پرتوان نیروهای آگاه و متبحر اتاق عمل بر می آید.نتایج مطالعات متعددی  موارد فوق را تایید می کنند.